ارزیابی تاثیرات اقدامات آبخیزداری با استفاده از برنامه WOCAT در حوزه آبخیز نسیم‌آباد، شمال غرب شیراز

سرمایه­گذاری در اقدامات حفاظت آب و خاک نیازمند بررسی دقیق و طراحی بر مبنای تجربیات ثبت شده و ارزیابی اثرات و منافع حاصل از اقدامات است. معرفی اقدامات موفق، نیازمند ارزیابی پروژه­های حفاظت آب و خاک توسط یک روش استاندارد و یکسان، توسط تمامی متخصصان در مناطق مختلف کشور است. در این تحقیق اقدامات مکانیکی حفاظت آب و خاک از نوع سدهای سنگی- ملاتی در حوزه آبخیز نسیم آباد با اقلیم نیمه­مرطوب و بارش متوسط سالیانه 500 تا 700 میلی­متر در شمال غرب شیراز توسط برنامه جهانیWOCAT (World overview conservation approaches and technologies) مورد  بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. ارزیابی از جنبه­های مختلف اجتماعی، اقتصادی­، محیط طبیعی و انسانی در قبل و بعد از اجرا  صورت پذیرفته است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می­دهد که به دلیل چرای مفرط مراتع  و تبدیل آن­ها در برخی نقاط به دیم­زارهای کم بازده، رواناب سطحی افزایش یافته است. تمرکز رواناب سطحی افزایش یافته در بستر زهکش­های طبیعی حوزه آبخیز سبب ایجاد و گسترش فرسایش آبکندی شده است. برای کنترل فرسایش آبکندی، سدهای سنگی ملاتی با ارتفاع متوسط یک متر و به حجم 34496 مترمکعب در فاصله سال­های 1377 لغایت 1382 استفاده شده است. گرچه پیشانی آبکندها در بالای شیب در حال عقب نشینی بوده اما رسوبات حاصل از فرسایش آبکندی در پشت سدهای احداث شده ته­نشین گردیده و سدهای احداثی را کاملا پر کرده است. به­دلیل عدم بکارگیری بهره برداران در احداث سدهای اصلاحی، دانش استفاده از این فن­آوری در آبخیز نسیم آباد در نزد بهره برداران ایجاد نشده و این نوع فن­آوری در اقتصاد محلی تاثیرگذار نبوده است.  نسبت منفعت به هزینه در این فن­آوری معادل 1/ محاسبه شده و مبین این مطلب است که این طرح از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست. از آنجا که این فن­آوری نتوانسته گسترش فرسایش آبکندی را کاهش دهد لذا نمی توان اثرات مثبتی برای آن متصور بود مگر بدام انداختن بخشی از رسوبات تولید شده که پس از پر شدن سدهای احداثی، رسوبات را تحویل آبراهه­های پایین دست خواهند داد.  تحلیل اثرات فیزیکی، اکولوژیک و اقتصادی نشان داد که این فن­آوری فقط از دیدگاه رسوب قابل بازخورد است ولی از جنبه­های اقتصادی، اکولوژیک  و نگهداری قابل توجیه نیست.